Je bent hier:

Samen bouwen aan duurzame en betaalbare woningen

Verduurzaming en leefbaarheid moeten hand in hand gaan. Het gaat niet alleen om zo energiezuinig mogelijk wonen, biobased en circulariteit. Mensen moeten vooral ook prettig wonen in alle woningen die we bouwen en renoveren. Daar zijn we bij VORM van overtuigd. En bij de Haagse woningcorporatie Haag Wonen denken ze daar ook zo over.

Die overtuigingen vallen mooi samen in het renovatieproject aan de ’s-Gravezandelaan in Den Haag. Daar gaat VORM in opdracht van Haag Wonen 21 portiekwoningen renoveren. Timo Stoopman, hoofd initiatief en samenwerking van VORM Renovatie, praat daarover met Kirsten Dubbelman, directeur Vastgoed van Haag Wonen.

"Ik ben heel blij dat jullie deze stap, totaal buiten je comfortzone, hebben durven zetten"

- Kirsten Dubbelman, Haag Wonen

Een forse ingreep

Het is een forse ingreep, daar aan de ’s-Gravezandelaan. De schil wordt geïsoleerd, vloeren van het complex worden vervangen en de woningen krijgen een nieuwe indeling, keukens en badkamers. Ook wordt de ‘optopper’ uit de jaren ‘80 opnieuw geïsoleerd en worden de asbest gevelpanelen vervangen. Drie leegstaande woningen in het complex worden gebruikt om bewoners tijdelijk te huisvesten tijdens de renovatie van hun woning.

Niet op de markt wachten

Een noodzakelijk kwaad, dat VORM vernieuwend aanpakt met nieuwe initiatieven, vertelt Timo Stoopman. "Wij hadden nog 12 hectaren grond in Mijnsheerenland, waar we nu niet konden bouwen. Toen is bedacht: laten we proberen daar een gewas te verbouwen waar we biobased bouwmaterialen van kunnen maken. Niet op de markt wachten, maar gewoon doen en kijken hoe het uitpakt.’’ En dat is gebeurd. In Mijnsheerenland is 0,6 hectare sorghum ingezaaid en inmiddels geoogst, een graansoort met een goede isolerende werking. Gedroogd en gehakseld is dat bijzonder geschikt voor twee toepassingen: als isolatie en geperst tot plaatmateriaal. In Strobouwer vond VORM een partij die het biobased isolatiemateriaal kan verwerken en inblazen in gevels.

Innovatieve ideeën toepassen

De drie tijdelijke woningen van Haag Wonen in de ’s-Gravezandelaan bieden een kans om dit innovatieve idee toe te passen. "Want het blijft een pilotproject. Als isolatie met sorghum niet uitpakt zoals wij voor ogen hebben, kunnen we het hier makkelijk weer verwijderen, zonder dat bewoners er last van hebben.’’

Naast sorghum is VORM ook aan het nadenken over andere gewassen om in Mijnsheerenland te gaan verbouwen. "Wij kijken vanuit onze werkgroep circulariteit nu naar Zonnekroon, Miscantus en een inheemse polycultuur. Dat zijn allemaal inheemse gewassen met verschillende bloei- en oogstmomenten, waardoor de akkers nooit braak liggen en je ook iets voor de biodiversiteit doet.’’

"Bewoners moeten een gevoel van trots krijgen als ze naar hun woongebouw kijken"

- Timo Stoopman, VORM Renovatie

Maatschappelijke euro’s

Kirsten Dubbelman wordt erg enthousiast van dit verhaal. "Ik ben heel blij dat jullie deze stap, totaal buiten je comfortzone, hebben durven zetten. Dit sluit naadloos aan bij hoe we daar bij Haag Wonen naar kijken. Zoals iedere corporatie hebben wij ook een duurzaamheidsstrategie geformuleerd en daarin prioriteiten gesteld. Wij doen graag mee, maar als smart follower. Wij denken zorgvuldig na over hoe wij onze maatschappelijke euro’s inzetten. Onze primaire taak is: goede woningen verhuren aan mensen met een bescheiden inkomen in onze mooie stad Den Haag. Dan kunnen we niet het innoverende bedenkbedrijf zijn dat de binnentuin volzaait, daar is onze euro te kostbaar voor. Daarom ben ik blij dat we samenwerkingspartners hebben die dat wel kunnen doen. Geweldig dat VORM dat op deze manier oppakt. Fijn ook dat jullie zo praktisch denken.’’

Verdichten en verduurzamen

Haag Wonen is een corporatie met zo’n 21.000 sociale huurwoningen in Den Haag, waarvan een groot deel in de Schilderswijk en Zuidwest. De uitdagingen waar corporaties nu voor staan, liegen er niet om. Aan de ene kant moet er fors verdicht worden als oplossing voor het enorme woningtekort. Aan de andere kant is er een flinke verduurzamingsopgave. Kirsten Dubbelman: "Wij hadden onszelf al opgelegd om in tien jaar tijd 10.000 woningen gereed te maken voor de energietransitie. Minister De Jonge heeft daar nog een schepje bovenop gedaan met de nationale prestatieafspraken. Alle woningen moeten voor 2028 minimaal label D hebben. We versnellen projecten en halen woningen die het minst goed geïsoleerd zijn naar voren.’’

Daarnaast staat Haag Wonen voor een grote uitbreidingsopgave, vanwege de druk op de woningmarkt. "In Den Haag is afgesproken dat van alle nieuwbouw dertig procent sociaal is. Daar dragen wij ons steentje graag aan bij. De komende tien jaar investeren we 1,5 miljard euro, in zowel verduurzaming als nieuwbouw. Daarbij heeft uitbreiden de voorkeur boven vervanging door sloop-nieuwbouw.’’

Den Haag is een stenige stad

Toch ontkomt Haag Wonen daar soms niet aan, bijvoorbeeld waar woningen niet geschikt zijn om te verduurzamen of omdat de woonkwaliteit te mager is. Dubbelman: "Op die locaties kiezen we voor verdichten, zodat we tegelijkertijd meer moderne, duurzame sociale woningen én markthuurwoningen kunnen realiseren. We hebben in Den Haag te maken met een grote vraag naar driekamerwoningen voor bijvoorbeeld eenoudergezinnen en gezinnen met drie of meer personen, die zijn gemiddeld groter dan studio’s of tweekamerwoningen. Dat maakt de gesprekken met ontwikkelaars vaak wel spannend. Samen met partijen in de wijken kijken we ook naar de leefomgeving. Den Haag is een stenige stad, gemiddeld enkele graden warmer dan de plaatsen eromheen. Dat zorgt voor hittestress. De oplossing is groen toevoegen. Dat moet je samen met bewoners en partners oppakken. In Spoorwijk hebben we bijvoorbeeld energiezuinige woningen gebouwd en samen met bewoners, ROC Mondriaan, onze hovenier, de aannemer en hoogheemraadschap Delfland groene daken op de schuurtjes, een geveltuin en groene, klimaatbestendige tuinen aangelegd. Met hoogheemraadschap Delfland hebben we bovendien een aantal binnentuinen klimaatadaptief gemaakt. Die wadi’s zien er niet alleen prachtig uit, maar je ziet ook dat de bewoners er meer gebruik van maken en het zelf netter houden.’’

"Wij doen graag mee, maar als smart follower. Wij denken zorgvuldig na over hoe wij onze maatschappelijke euro’s inzetten"

- Kirsten Dubbelman, Haag wonen

Bewoners moeten een gevoel van trots krijgen

Duurzaamheid en leefbaarheid gaan hand in hand, vindt ook Timo Stoopman. "Bewoners moeten een gevoel van trots krijgen als ze naar hun woongebouw kijken. Verduurzaming is een belangrijk onderdeel geworden, maar bewoners zijn vaak met andere dingen bezig. Met de hoge energielasten is nu ook betaalbaarheid een belangrijk onderwerp. Dan is het mooi dat elke euro die je uitgeeft, meerdere effecten oplevert. Als je toch een gevel isoleert, doe dat dan met een mooie plaat, die ook nog eens duurzaam en onderhoudsarm is.’’

Bij al die innovaties zoekt VORM altijd nadrukkelijk de samenwerking, vertelt Timo Stoopman. "Want het is voor ons ook allemaal nieuw. Wij delen onze kennis, zodat iedereen er voordeel van heeft. We werken op het gebied van biobased materialen ook samen met studenten van de TU Delft. Zij brengen frisse ideeën in, niet beperkt door praktische bezwaren. Want uiteindelijk heeft dit de toekomst.

Milieubelastend

"Ook bij boeren is de bereidheid heel groot om hierin mee te gaan. De grootste uitdaging is om producten te ontwikkelen die aan alle eisen voldoen voor certificering en ook in eigenschappen kunnen concurreren met gangbare producten", aldus Timo. ‘’Dat klinkt Kirsten als muziek in de oren. "Zeker als je bedenkt dat het gangbare isolatieproduct een van de meest milieubelastende bouwmaterialen is. Fantastisch als daar een biobased en ook nog eens inheems alternatief voor komt. Als boeren met een grote veestapel hierop overstappen en ook nog eens elektrisch gaan rooien, dan hebben we een stukje wereldproblematiek in theorie al opgelost!’’